HEYVANLAR ALƏMİNİN HEYRANEDİCİ GÖZLƏRİ: TƏBİƏTİN GÖRMƏ ÇEMPİONLARI 👁️✨
Heyvanlar aləmi inanılmaz görmə müxtəlifliyi ilə öyünür. Bəzilərinin gözləri müstəqil olaraq fırlanır, bəzilərinin isə qıvrım şəkilli bəbəkləri var. Hər bir canlının görmə qabiliyyəti onun xüsusi yaşayış mühitində sağ qalmaq ehtiyaclarına uyğunlaşmışdır.
Bəs təbiətin bu optik möcüzələri necə işləyir və görmə çempionları hansılardır?
BÜTÜN GÖZLƏRİN ƏSAS İŞ PRİNSİPİ 🔬
Əslində bütün gözlər eyni prinsiplə işləyir: işığı fotoreseptorlara fokuslayır, sonra isə görüntünü sinir siqnalları ilə beyinə ötürür. İnsanlar yaxşı görmə qabiliyyətinə malikdirlər, amma heyvanlar aləmində elə canlılar var ki, bizim görməmizi çox geridə qoyurlar.
GÖRMƏ KƏSKİNLİYİNİN ŞAHLARI
QARTALLAR 🦅: Görmə kəskinliyi: İnsanın 1.5 metrdən gördüyünü qartal 6 metrdən görür. Görmə qabiliyyəti 4 dəfə güclüdür. Kiçik siçanı belə 3 km məsafədən görə bilirlər. Gözlərində dərin fovea var – daxili telefoto linzası kimi işləyir. UV spektrini görə bilir və panoramik görmə qabiliyyətinə sahibdirlər.
QURUNUN ƏN BÖYÜK GÖZLƏRİ 👀
Dəvəquşular (Struthio camelus):Quru heyvanları arasında ən böyük gözlər (diametri 5 sm). Gözləri beynindən böyükdür!
Tarsierlər (Tarsiidae): Bədən ölçüsünə görə ən böyük gözlər. Gözləri demək olar ki, beyinləri qədərdir. Lakin gözləri hərəkət etmir – görmək üçün başlarını çevirməlidirlər.
GECƏNİN HÖKMDARLARI 🌙
Bayquşlar: İnsanlardan 5 dəfə çox işıq həssas hüceyrəyə sahibdirlər. Gözləri boru formalıdır, göz yuvasında hərəkət etmir → başlarını fırlatmalıdırlar. Gözlərinin arxasında tapetum lucidum adlı güzgüvari təbəqə var → işığı geri əks etdirərək qaranlıqda görməni gücləndirir.
Okeanlarda
Nəhəng Kalmar (Mesonychoteuthis hamiltoni): Gözləri 27 sm-dir (futbol topu böyüklüyündə).
Gigantocypris (xərçəngkimilər): Ən güclü gecə görməsinə sahibdirlər. Gözlərində linza yox, güzgüvari strukturlar var.
RƏNG ÇEMPİONLARI 🌈
-
İnsan: 3 konus hüceyrəsi var.
-
Mavi Şüşə Kəpənəyi (Bluebottle Butterfly): Ən azı 15 fotoreseptor növü var.
-
Mantis Krevetkası (Mantis Shrimp): 12–16 görmə piqmentinə malikdir (bizdə 3). UV və qütbləşmiş işığı görə bilir. Dairəvi qütbləşmiş işığı görə bilən yeganə heyvandır. Gözləri müstəqil hərəkət edə bilir.
360 DƏRƏCƏ MƏNZƏRƏNİN USTALARI 🔄
-
Buqələmunlar (Chamaeleonidae): Gözləri müstəqil hərəkət edir. Görmə bucaqları təxminən 342°-dir.
-
İynəcələr (Dragonflies): Birləşmiş gözlərində 28.000-dən çox linza var. Başlarını tamamilə örtən gözləri ilə 360°-yə yaxın görmə qabiliyyəti əldə edirlər.
-
Dördgöz Balıq (Anableps anableps): Gözlərini üfüqi olaraq iki hissəyə ayırır → eyni anda həm suyun altında, həm də üstündə görə bilirlər.
HƏRƏKƏTİ ƏN SÜRƏTLİ GÖRƏNLƏR ⚡
-
Milçəklər: Fotoreseptorları işıq dəyişikliklərini insandan 10 dəfə sürətli qəbul edir.
-
Bizim üçün normal görünən film (24 kadr/saniyə) onlar üçün sadəcə slayd şou kimidir.
GÖZLƏRİN TƏKAMÜL SÜRƏTİ ⏳
Alimlərin hesablamalarına görə, işığa həssas hüceyrə ləkəsindən mürəkkəb gözün yaranması cəmi 1 milyon il (təxminən 256,000 nəsil) çəkmişdir.
👉 Nəticə: Təbiətdə görmə qabiliyyəti bir kateqoriyada “çempion” olmaq deyil, mühitə ən yaxşı uyğunlaşmaqdır.
📚 MƏNBƏLƏR:
-
Amazing eyes: 17 vision champions | Natural History Museum
-
Animals With the Best Vision - Advanced Family Eye Care
-
Every Eye In The Animal Kingdom | WIRED (Video Transcript)
-
Which animal has the best eyesight? - Thomas W. Cronin (Video Transcript)
-
Which animal has the best eyesight? - Thomas W. Cronin | TED-Ed (Web Page)
The Best Eyesight In The Animal Kingdom (Blog Post)